1911 yılında o dönem Trabzon’un günümüzdeyse Giresun’un ilçesi olan Görele’de dünyaya gelen Bedri Rahmi Eyüboğlu, babasının o dönem mesleğinin kaymakamlık olması nedeniyle çocukluğunu farklı şehirlerde geçirmiştir. 1925 yılında Trabzon lisesine kaydolması ve liseyi bitirmesiyle birlikte 1927 yılında Zeki Kocamemi Trabzon lisesine resim öğretmeni olarak atandı. Bu atama ile birlikte sanata olan düşkünlüğünü farkeden Eyüboğlu, Türkiye’nin en ünlü ressamlarından biri olma yolculuğuna bundan sonra başlamış oldu.
İçindeki resim aşkına daha fazla hakim olamayan Eyüboğlu, 1929 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’ne (Şu anki Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) girdi. Burada Nazmi Güran ve İbrahim Çallı gibi alanının en önde gelen isimlerin öğrencisi oldu.
1931 yılında akademiden mezun olmadan Paris’e gitti. Eyüboğlu’nun resimlerinden en çok etkilendiği ressamlar olan Gauguin, Van Gogh ve Cezanne gibi ressamların orijinal eserlerini inceleme fırsatı buldu.
Ancak o dönemin en gözde akımının aksine Eyüboğlu’nun resim tarzı yönünü tamamen batıya çevirmiş bir tarz değildi. Hatta güzel sanatlar akademisinden öğretmeni İbrahim Çallı, Eyüboğlu’nun tarzı için “Bedri Rahmi resmi, yabancı değil; yerli zevkin ürünüdür.” demiştir.
Biz de Bedri Rahmi Eyüboğlu tabloları ile ülkemiz sanatına çok büyük katkılar sunmuş bir isme saygı duruşunda bulunmak istedik.
Bedri Rahmi Eyüboğlu ressam eserleri
Bedri Rahmi Eyüboğlu resimleri ile ilgili bilgilere geçmeden önce onunla ilgili en çok bilinen anekdottan bahsetmek istiyoruz.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun ismi ile Dalaman’da anılan bir koy bulunmaktadır. Bu koyun hikayesi ise anlatılana göre şöyledir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1974 yılında bu koya yaptığı ziyaret esnasında koyu çok beğenmiştir. Arkadaşları ile birlikte bu koya demir atmış ve koyda vakit geçirmek istemiştir. O dönem mavi turlar bu kadar popüler değilken Bedri Rahmi Eyüboğlu ve arkadaşları bu tarz turlar yapmaktadırlar. O esnada teknesi ile Bedri Rahmi ve arkadaşlarının bulunduğu teknenin yanından geçen bir balıkçının elindeki çipuraları satın almak istemişlerdir. Buna karşılık balıkçının istediği para o an yanlarında olmadığı için bu çipuraları satın alamamışlar; balıkçı ise yine koyda bulunan bir başka tekneye bütün çipuralarını satmıştır.
Bunun üzerine Eyüboğlu, koyda bulunan bir taşın üstüne o günün anısına içerisinde 6 adet hayvan tasvirinin yer aldığı bir balık figürü çizmiştir. Bu figür hala koyda bulunmaktadır. Figürün çiziminin ardından bu koyun adı Bedri Rahmi koyu olmuştur.
Resmin çizilmesi bu yüzden mi olmuş bilinmez ama, Bedri Rahmi koyunda bulunan bu balık figürü uzun yıllardır koya gidenler tarafından zevkle temaşa edilmektedir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun batı tarzını Anadolu ögeleriyle yorumlamasının en bilinen örneklerinden biri yukarıdaki Aşık Veysel tablosudur. 1953 yılında çizdiği bu tabloda ozanlığından çok etkilendiği Aşık Veysel’i resmetmiştir Bedri Rahmi Eyüboğlu.
Eyüboğlu’nun çizgilerinde Türk halk ozanlarına ilgisi gerçekten çok fazlaydı. Yine Eyüboğlu’nun benzer bir ozan resmi yukarıda görülebilmektedir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu resimleri arasında yer alan ve yakın tarihte aile koleksiyonundan özel olarak satışa çıkarılan ve 644 bin liraya satışı gerçekleştirilen pazar yeri tablosunda dönemin pazarlarından biri gündelik hayatla birlikte resmedilmiştir.
Eyüboğlu’nun eserlerinde batı sürrealizme benzer tarzın Anadolu motifleriyle birleşmesi görülebilmektedir. Yukarıdaki resim de bunlardan birine önemli bir örnektir. Anadolu kadınını temsil etmek isteyen Eyüboğlu, bir kadın ve çocuğunun tasvirini ortaya koymuştur.
Eyüboğlu’nun en ünlü resimlerinden biri de 1944 yılında yaptığı “At Üstünde Aşıklar” resmidir.
Yine Anadolu hayatını tasvir eden bir aile resmi. Sürrealist formlarda tabloya çevrilmiş oldukça etkileyici figürleri bulunan Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun resmi gerçekten dünya standartlarında resim örnekleri arasında yer almaktadır.
Eyüboğlu’nun İstanbul tasviri olan tablosu. Yakın tarihlerde bir müzayedede orijinali satışa sunulmuştur.
Eyüboğlu elbette ki çok önemli bir ressamdı. Ancak bunların yanı sıra edebiyatımıza katkısı da yadsınamayacak ölçüde önemli bir şairdi.
Ressam kişiliğinde olduğu gibi yazar kişiliğinde de Anadolu’dan motifler sunmaya ve hayatı boyunca karış karış adımladığı Anadolu’yu anlatmaya çalışmıştır.
Yukarıdaki eserinin ismi Han Kahvesidir. Bedri Rahmi Eyüboğlu ressam eserleri arasında en çok bilinen eserlerden biridir. Masada bulunan ve aşığın okumasını çay eşliğinde dinleyen kişiler, buram buram kültürümüzü yansıtmaktadır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun en önemli yazılı eserleri ise şu şekilde belirtilebilir:
- Dol Karabakır Dol
- Canım Anadolu
- Kültür Yokuşu
- Bu Anadolu var ya
- Resme Başlarken (Resim sanatı ile ilgili)
Yukarıdaki tablosu da yine bağlama ile şiir okuyan bir ozanı gösteren “Sarı Saz” isimli tablosudur.
Son olarak Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun en ünlü şiirlerinden biri olan “Karadut” şiirinden bir pasaj ile yazımızı sonlandıralım:
Karadutum, çatal karam, çingenem
Nar tanem, nur tanem, bir tanem
Agaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın a gülüm
Günahımsın, vebalimsin.
Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum, çatal karam, çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem
Gülen ayvam, ağlayan narımsın
Kadınım, kısrağım, karımsın.