Sanat, neredeyse insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. Binlerce yıldır insanoğlu sanat anlamına bir şeyler üretmektedir. İlk çağlarda mağaraların duvarlarında dahi o dönemi koşullarında bir şeyleri kendinden sonra gelecek kişilere anlatmak için insanların kullandığı en önemli argüman ise resim sanatı olmuştur.
Resimde zaman içerisinde çok farklı akımlar gelişmiştir. Ancak bunların en klasiği natürmort yani doğal varlıkların ve özellikle bitkilerin resimlerinin çizildiği akımdır. Bu akımın en ünlü eseri ise ünlü ressamların meyve tabağı çizimleri olarak karşılık bulmuştur.
Evet, meyve tabağı çizimi pek çok ressam tarafından denenmiş olan bir natürmort eser çeşididir. Biz de bu yazımızda ünlü ressamların meyve tabağı çizimleri ile birlikte bu eserler hakkında bilgi vermek istiyoruz.
Ancak öncesinde natürmort kavramının nasıl oluştuğundan kısaca bahsedelim.
Bilinen anlamıyla natürmortun kullanımı 17’nci yüzyıl olsa da insanlar tarafından meyveler, sebzeler veya nesnelerin çiziminin tarihi Antik Mısır’a kadar uzanmaktadır. Natürmort sanatında anlaşılacağı üzere meyveler, sebzeler veya hareketsiz varlıkların çizimi esastır. Zira natürmort kelimesinin anlamı da ölü doğadır.
Bunun da elbette ki en klasik yansıması meyve tabakları olarka sanatta görülmüştür.
Natürmort tabloların en önemli örneklerinden olan ünlü ressamların meyve tabağı çizimleri bu alanın en klasik kullanım şeklidir.
Meyve tabağı çizimleri, meyve sembolizmi olarak da adlandırılabilir.
Sanatta meyvenin sembolizmi olarak da adlandırılabilecek bu çizimlerin ilk örnekleri belirtildiği üzere Antik Mısır’da görülmüştür. Antik Mısır’ın en önemli eseri olan ve gizemini hala koruyan piramitlerin içerisinde farklı meyve ve meyve tabağı figürlerine rastlanmıştır.
Zaman içerisinde antik uygarlıkların en önemlilerinden biri olan Antik Roma’da da karşımıza çıkan benzer çizimler insanlık tarihinde yaşanan önemli olaylarla birlikte belli anlamlar taşımaya başlamıştır. Meyvelerin sembolizmi ise bu şekilde oluşmuştur.
Meyvelerin çizimleri modern sanata zaman içerisinde insan hayatının evrelerini de yansıtacak şekilde sembolleşmeye başladı. Örneğin, çürümüş bir meyve resmi insan ömrünün son demlerini anlatırken daha taze meyve resimleri, daha genç bir insanı temsil etmeye başladı.
Elbette ki meyve resimlerinin farklı akımlarda da farklı şekillerde çizimleri vardır. Ancak klasik sembolizmde her meyve farklı bir anlam ihtiva etmektedir. Ünlü ressamların meyve tabağı çizimleri de klasik olarak bu sembollerden yola çıkmıştır. Bu sembolleri kabul etmeden çizim yapan elbette ki az sayıda ressam olmuştur. Ancak onların çizimlerinde de genel olarak bu sembollerin zıddına doğru bir yönelim söz konusu olmaktadır.
Elma
Natürmort meyve tabağı resimlerinde elma, ilk günahı temsil etmektedir. İnsanlığın ilk günahı ve adeta insanlık tarihinin başlangıcı Adem’in elması ile başlamıştır.
Elmanın bir diğer temsili ise gençliktir. Çin kültüründe ise elma, barışı temsil etmektedir.
İncir
Yine elmaya benzer bir şekilde incir de Adem ve Havva ile birlikte insanlık tarihinin başlangıcını sembolize etmektedir. Bunun sebebi, Adem ve Havva’nın cennette bulunurken incir yaprağını kullanarak örtünmeleridir. İncir de bu özelliğiyle sembolizm de cennet bahçelerini temsil etmektedir.
İslami kaynaklara göreyse incirin sembolü cennetteki iki yasak ağaçtır. Bu ağaçlardan biri incir ağacı iken diğeri de zeytin ağacıdır.
Üzüm
Üzümün klasik sembolizm ve ünlü ressamların meyve tabağı çizimleri içerisinde genel olarak anlamı doğurganlık ve kurtuluştur. Antik Roma’da ise üzüm, sarhoşluğu temsil etmektedir.
Nar
Natürmort eserlerde narı da oldukça sık olarak görürüz. Nar, kadını ve özellikle kadının doğurganlığını temsil etmektedir. Mitoloji tanrıları Venüs ve Juno’nun en sevdiği meyve olarak da bilinen nar, aynı zamanda Persephone’un kaçırılmasının meşhur efsanesiyle de bağlantılandırılan bir meyvedir.
Armut
Armut, eski Çin’de ölümsüzlüğü temsil etmektedir. Eski Çin kaynaklarına göre armut ile ayrılık aynı kelime olan “li” ile ifade edilmiştir. Bu da armutun ortaya koyduğu bir diğer sembol anlam olmuştur.
Natürmort sanatın en önemli temsilcisi ise dünyaca ünlü Fransız ressam Paul Cezanne’dir. Bir önceki resim onun dünyaca ünlü şişe ve elma sepeti tablosudur.
Cezanne’nin natürmort resimler ile oldukça meşhur bir sözü vardır: “Sanat, doğa ile paralel giden bir uyumdur.”
Yine tam olarak meyve çizimlerine çok fazla yönelmese de dünyaca ünlü ressamlardan Vincent Van Gogh resimleri ile doğaya yönelmiş ve çok fazla doğa manzaraları çizmiş bir ressamdır.
Dünyaca ünlü ressamların neredeyse hepsinin birer meyve tabağı çizimi vardır. Bunların en meşhurlarıysa şu şekilde belirtilebilir:
- Pablo Picasso
- Caravaggio
- Francisco Goya
- Henri Matisse
Türk ressamlardan da çok önemli isimler natürmort eserler vermişlerdir. Yukarıda bunların örneklerinden birini görüyorsunuz. Daha çok bir peyzaj ressamı olarak da bilinen Hikmet Onat’ın karpuzlu natürmort eseri Türk resim tarihinin en bilinen meyve tabağı çizimlerinden biridir.
Türk ressamlardan natürmort olarak eser veren önemli bazı isimler ise şunlardır:
- Şeker Ahmet Paşa
- Osman Hamdi Bey
- Süleyman Seyyid
- Hüseyin Zekai Paşa
Ne olursa olsun doğa resimleri ve özellikle resimde meyveler, gerek taşıdıkları anlamlar ve gerekse renkli estetik görünümleri ile dünya sanat tarihinde çok önemli bir yere sahip olmuşlardır.